|
|
Ponieważ nie ma anatomicznej ciągłości między jajnikiem a jajowodem, ten ostatni musi wychwytywać komórkę jajową uwolnioną przez jajnik w czasie owulacji. Może się to nie udać, więc prawdopodobnie z tego powodu nie zawsze dochodzi do poczęcia, jeżeli nawet zupełnie zdrowa i młoda para współżyje w czasie bezpośrednio poprzedzającym owulację. Należy o tym pamiętać, jeżeli przez dłuższy czas nie udaje się uzyskać poczęcia, aby nie martwić się niepotrzebnie. Z tego też powodu należy cierpliwie czekać na wynik leczenia, jeżeli nawet dotyczyło ono innego problemu. Miesięczny wskaźnik koncepcji dla zdrowych i płodnych par wynosi 20 - 40 %, w zależności od wieku kobiety.
Następnie komórka jajowa jest transportowana w kierunku macicy wewnątrz jajowodu. Tutaj też dokonuje się poczęcie. Do prawidłowego transportu komórki jajowej konieczna jest nie tylko drożność jajowodu, ale tez prawidłowa czynność nabłonka wyściełajacego jego wnętrze. Dlatego też każdy czynnik, który ogranicza ruchomość jajowodu, niszczy nabłonek lub zwęża jego światło może powodować niepłodność.
Przyczyną niepłodności mogą być wady wrodzone lub nabyta niedrożność, będąca najczęściej wynikiem przebytych infekcji oraz zrosty ograniczające ruchomość jajowodu, zwykle będące następstwem stanów zapalnych w obrębie miednicy mniejszej. Upośledzać czynność jajowodów może także endometrioza.
Jest to ocena drożności jajowodów poprzez wprowadzenie do nich dwutlenku węgla i ustalenie zależności między ciśnieniem a objętością wprowadzanego gazu. Metoda ta jest stosunkowo prosta, ale może dawać błędne wyniki. Jest więc metodą orientacyjną i nie można na jej podstawie decydować o zabiegach operacyjnych. Wartość terapeutyczna przedmuchiwania jajowodów jest dyskusyjna, więc technika ta traci na znaczeniu wobec innych, bardziej nowoczesnych i skutecznych
Do macicy i jajowodów wprowadza się środek cieniujący i uwidacznia światło tych narządów na zdjęciu rentgenowskim. Nowoczesna aparatura pozwala na uzyskanie dobrego zdjęcia mimo małej dawki promieniowania. Mimo to badanie to straciło na znaczeniu, gdyż laparoskopia lepszą metodą diagnostyczną, a ponadto umożliwia dokonywanie zabiegów terapeutycznych. Istnieją jednak przypadki, kiedy badanie to jest bardzo przydatne.
Przez niewielkie nacięcia (2 lub 3) wprowadza się końcówki przyrządów optycznych oraz narzędzia pozwalające na dokonywanie zabiegów. Dodatkowo podanie barwnika pozwala na dokładną ocenę drożności jajowodów (chromosalpingoskopia).
Laparoskopia pozwala na uwidocznienie narządów miednicy mniejszej jest więc nowoczesną i niezastąpioną metodą diagnostyczną. Pozwala rozpoznać zrosty, endometriozę, guzy, torbiele i stany zapalne przydatków oraz pobrać wycinki patologicznie zmienionych tkanek do dalszych badań. Powinna być wykonywana przed planowanym zabiegiem operacyjnym, gdyż pozwala lepiej niż jakiekolwiek inne badanie ustalić celowość i zakres operacji. Ponadto umożliwia wykonanie wielu zabiegów, np. przecięcie zrostów unieruchamiających jajowód lub otaczających jajnik, plastykę ujścia jajowodu. Zabiegi wykonywane tą techniką są nie tylko mniej traumatyzujące dla pacjentki, ale też prawdopodobieństwo powstania zrostów po laparoskopii jest znacznie mniejsze niż po operacjach wymagających otwarcia jamy brzusznej. Dlatego też laparoskopia powinna być wykonywana nie tylko wtedy, gdy wyniki innych badań (przedmuchiwanie, HSG) wskazują na możliwość niedrożności jajowodów, ale też w takich przypadkach, kiedy po wykonaniu wszystkich badań nie udało się znaleźć przyczyny niepłodności ani uzyskać poczęcia.
Jest to płukanie jajowodów roztworem leków. Pozwala na wyleczenie lub złagodzenie stanów zapalnych, a nawet uzyskanie drożności jajowodów. Metoda ta ma znaczenie również po operacjach, kiedy zapobiega wytworzeniu się zrostów.
Operacje przebiegające z otwarciem jamy brzusznej dają większe możliwości naprawy uszkodzonych organów, niż laparoskopia, powinny jednak być przez nią poprzedzone. Operacje te dają zwykle duże możliwości przywrócenia drożności jajowodu, jednak nie zawsze oznacza to, że pacjentka będzie mogła zajść w ciążę. Śluzówka wyściełająca wnętrze jajowodu, która bierze aktywny udział w transporcie komórki jajowej w kierunku macicy, jeżeli została poważnie uszkodzona, może nie powrócić do swojej funkcji. Stąd w wielu przypadkach pomimo uzyskania drożności jajowodu nie udaje się doprowadzić do poczęcia. Dlatego jest niezmiernie ważne, aby operacje na jajowodach wykonywane były w wyspecjalizowanych ośrodkach, dysponujących nowoczesnym sprzętem z wykorzystaniem techniki mikrochirurgicznej. Po operacjach wymagających otwarcia jamy brzusznej jest większe ryzyko powstania zrostów, więc decyzję o tym, jaki zabieg jest najlepszy w danym przypadku (laparoskopia czy operacja) oraz jaki będzie zakres tego zabiegu powinien podejmować doświadczony lekarz.
Jest celowe w przypadku niedorozwoju narządów płciowych. Hormony płciowe pobudzają jajowody do wzrostu oraz prawidłowej ruchliwości (perystaltyki).
Leczenie hormonalne może też być konieczne w endometriozie (gruczolistości), która jest częstą przyczyną niedrożności jajowodów i niepłodności.
| MW 2003 (c) |
|